Hart- VERWARMEND
Met zijn mokkapot „Moka Express” heeft Alfonso Bialetti in 1933 een klassieker op de markt gebracht die nog steeds razend populair is.
Wat maakt iemand een succesvolle uitvinder? Zonder twijfel de moed om de bewezen werking van dingen niet als vanzelfsprekend of optimaal te zien, maar ze radicaal ter discussie te stellen. Willi Bruckbauer, de oprichter van BORA, slaagde zo in de perfectionering van het idee om de kookdampen niet omhoog te laten stijgen, maar direct daar waar ze ontstaan naar beneden af te zuigen. Alfonso Bialetti, de uitvinder van de „Moka Express”-pot, werkte fysiek in de tegenovergestelde richting. Toen hij in 1931 zijn prototype voor een nieuw soort koffiezetter af had, kon espresso alleen maar in Italiaanse koffiehuizen worden gedronken: deze koffie werd in grote espressomachines gezet. Deze persten de hete waterdamp van bovenaf door de gevulde koffiezeef naar beneden. Maar Alfonso Bialetti was naar verluidt gefascineerd door een apparaat dat „Lisciveuse” werd genoemd: een soort wasmachine waar de vrouwen in zijn geboortedorp in de Piëmont hun was in wasten. Het principe was eenvoudig: het water werd verwarmd. En als het kookte, ging het door een buis omhoog en stroomde vervolgens, vermengd met sop, over de was. Deze knutselaar die in 1888 in het bergdorp Montebuglio werd geboren, gebruikte dit principe als basis voor zijn koffiepot. Het water dat op het fornuis wordt verwarmd, wordt uit een achthoekige Foto: Bialetti pot door een zeef met gemalen koffie omhoog geperst en komt in het opvangbakje terecht dat erop is geschroefd. De mokkapot is van aluminium gemaakt en Alfonso Bialetti heeft de verwerkingsmethoden leren kennen toen hij een tijdje in Parijs verbleef. Want nog een basisvoorwaarde om als uitvinder succesvol te zijn, is het handwerk en de materialen van de producten waar hij mee wil werken tot in de puntjes te kennen. Ook daarin vertoont Alfonso Bialetti overeenkomsten met Willi Bruckbauer, die als meubelmaker precies weet wat er bij het bouwen van keukens komt kijken. Met zijn fascinerende mokkapot slaagde Alfonso Bialetti er dus in om een revolutie in het zetten van espresso teweeg te brengen en espresso tot gemeengoed te maken. Want nu kon iedereen ook thuis zonder veel moeite en veel geld op het fornuis espresso maken. Oké, echte espresso mogen we het eigenlijk niet noemen, omdat de druk van Bialetti’s mokkapot met ongeveer 1,5 bar veel lager is dan de 9 druk van een espressomachine. Daarom noemde hij zijn uitvinding „moka” en zijn kan „Bialetti Moka Express”.
Tekst: SEVERIN HUBER
Photos: BIALETTI
Hij begon in 1933 in zijn kleine werkplaats in Crusinallo, op slechts vijf km afstand van zijn geboortedorp, kannen te maken en te verkopen. Dat hij met de puristische en tijdloze vormgeving een designicoon had gecreëerd, kon Alfonso Bialetti toen nog niet vermoeden. De zaken gingen moeizaam. Tussen 1934 en 1939 verkocht hij maar zo’n 70.000 kannen, meestal op weekmarkten. Want elke uitvinding staat of valt ook met goede marketing. En Alfonso Bialetti was gewoon geen geboren verkoper. Zo was het een gunstige samenloop van omstandigheden dat zijn zoon Renato in 1945 uit krijgsgevangenschap uit Duitsland terugkeerde. Hij zorgde ervoor dat de productie werd verhoogd tot 1.000 kannen per dag en investeerde in reclame. Sinds 1953 staat op elke mokkapot „L’omino coi baffi”, een kleine man met een snor die heel bewust gelijkenissen met Renato Bialetti vertoont.
Daarmee creëerde hij een merkidentiteit en werd het product herkenbaar. En al snel volgde de eerste tv-spot. De slogan „In casa un espresso come al bar” (thuis een espresso zoals in het café) werd in Italië een waar begrip. En de bloeiende economie halverwege de jaren 50 deed de rest om het bedrijf internationaal succesvol te maken. Tegenwoordig is in meer dan 90 procent van de Italiaanse huishoudens minstens één Bialetti Moka Express te vinden. En de aluminium pot verspreidt naast een koffiegeur ook de Italiaanse manier van leven over de hele wereld. Het bedrijf heeft zijn assortiment de afgelopen decennia beetje bij beetje uitgebreid. Eerst kwamen er verschillende formaten bij en later volgde gekleurde varianten: in rood, zwart, limoengroen, lichtblauw, fuchsia, goud – ja, er is zelfs een model in de kleuren van de Italiaanse vlag. Enkele nieuwe vormen, zoals de elegante „Venus”, werden ontwikkeld. Als grote variant zijn deze ook geschikt voor inductiekookplaten. Ook de „Brikka” die door de hogere druk voor een mooi cremalaagje op de koffie zorgt, is heel geliefd.
De binnenkant is in al die jaren hetzelfde gebleven. Het enige wat is veranderd, is dat het aantal punten waar de koffie uit komt, Foto’s: Bialetti is teruggebracht van vier naar twee en dat er een veiligheidsklep is toegevoegd. Er viel en valt nog steeds niets technisch te verbeteren aan de geniale uitvinding van Alfonso Bialetti. De potten zijn nog steeds zo robuust en duurzaam dat de gebruiker ze zijn hele leven lang kan gebruiken. En de eigen Bialetti is natuurlijk ook met veel emoties verbonden. Hiermee kan op goede en minder goede dagen espresso worden gezet, bij speciale gelegenheden en om even een opkikker te krijgen. En de twee tot drie minuten wachttijd tot het borrelende geluid in de buis de vers gezette koffie aankondigt, zijn een mooi moment om even over het leven na te denken. Ook dat maakte Alfonso Bialetti met zijn uitvinding mogelijk.
